شرایط مشارکت پژوهشگران جهاددانشگاهی در انتشار مدارک علمی بین المللی - واندر هنگر

به گزارش خبرنگاران، مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID) در بهمن ماه 1400 در گزارشی به بررسی و تجزیه و تحلیل مدارک علمی جهاددانشگاهی در نمایه بین المللی اسکوپوس (Scopus) پرداخت که نتایج آن نشان می دهد از سال 1999 تا به امروز همواره مقدار انتشار مدارک علمی و استناددهی به مقالات پژوهشگران جهاد دانشگاهی فرایند افزایشی داشته است.

در گزارش مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID) آمده است: میانگین مقدار مشارکت پژوهشگران جهاددانشگاهی در انتشار مدارک علمی بین المللی کشور ایران از سال 2016 تا به امروز بیش 1.2 درصد بوده؛ در صورتیکه نسبت مقدار بودجه دریافتی در حوزه پژوهش از طریق این نهاد بسیار کمتر از این اندازه است. همچنین تعداد اعضای هیأت علمی آموزشی و پژوهشی این مجموعه حدود 700 نفر است که ظرفیت هایی مانند دانشجویان تحصیلات تکمیلی را به ندرت و به صورت بسیار محدود در اختیار دارند.

طبق این گزارش بیشترین میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی به ترتیب مربوط به حوزه های موضوعی مهندسی، پزشکی، کشاورزی و علوم اجتماعی است که در همه این حوزه ها میانگین استناد به هر سند جهاددانشگاهی از میانگین کشوری بالاتر بوده، همچنین میانگین مقدار هم تألیفی بین المللی محققان جهاددانشگاهی، تقریباً 18 واحد بیشتر از میانگین کشور است.

به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی، تعداد استنادهایی که به مقالات علمی داده شده و مدل هم تألیفی بین المللی با دو رویکرد جایگاه محققان ایرانی که در آدرس سازمانی خود ایران را معرفی کرده اند و پژوهشگرانی که خود را وابسته به جهاد دانشگاهی معرفی کرده اند، استخراج و مقایسه شده است. همچنین سهم مشارکت جهاددانشگاهی در انتشار مقالات علمی بین المللی و استناد به مدارک علمی در حوزه های تخصصی مختلف مورد بررسی قرار گرفته است.

در روش بررسی نیز از پایگاه اسکوپوس استفاده شده است. بدین صورت که در تاریخ 1 بهمن 1400، تمام وابستگی های سازمانی متعلق به جهاددانشگاهی در پایگاه اسکوپوس جستجو شد و برای بازیابی اطلاعات مربوط به کشور ایران نیز پایگاه سای مگو مورد استفاده قرار گرفت.

فرایند مدارک علمی منتشر شده از طریق محققان جهاددانشگاهی در پایگاه اسکوپوس

نمودار1، حکایت از توسعه و رشد مثبت بفرایندادهای علمی از طریق اعضای جهاددانشگاهی از سال 1999 (اولین مقاله علمی ثبت شده) تا به امروز (FEB-2022) را داشته است. براین اساس بیشترین مدرک علمی منتشر شده از طریق محققان جهاد دانشگاهی مربوط به سال 2021 با اندازه 1028 است که پیش بینی می گردد این اندازه افزایش پیدا کند.

همچنین نمودار 2، فرایند استنادات مدارک علمی جهاد دانشگاهی را نشان می دهد که بیشترین تعداد آن مربوط به سال 2020 با اندازه 724 است. با توجه به اینکه هر مدرک علمی حداقل به دو سال احتیاج دارد تا دیده گردد، این اندازه هم قابل افزایش خواهد بود. البته به این نکته باید اشاره گردد از آنجاکه در زمان تهیه این گزارش سال 2021 خاتمه نیافته است و معمولاً نمایه سازی مقالات هر سال با تأخیر 4 تا 6 ماهه انجام می گردد و اینکه هر مدرک علمی حداقل به دو سال احتیاج دارد تا دیده گردد، این مقادیر برای سالهای 2020 قطعاً افزایش می یابد.

سهم مشارکت جهاد دانشگاهی در انتشار مدارک علمی ایران براساس پایگاه اسکوپوس

نمودار 3، سهم مشارکت محققان جهاد دانشگاهی در مدارک علمی منتشر شده کشور ایران براساس پایگاه اسکوپوس است که نشان از رشد سهم جهاددانشگاهی در تولیدات علمی کشور را دارد. براین اساس، سهم مشارکت جهاد دانشگاهی از سال 2011 رو به افزایش بوده و بیشترین اندازه در سال 2018 است.

بررسی میانگین استناد به هر سند مدارک علمی جهاددانشگاهی در مقایسه با ایران

در کنار رشد کمی همواره رشد کیفی و نیز کاربردی بودن نتایج تحقیقات امری مهم و ضروری است. براین اساس یکی از روش های متداول در سنجش اعتبار کیفی بفرایندادهای علمی در جهان، مقدار استنادهای اخذ شده به ازای هر سند است.

نمودار 4، میانگین استناد به هر سند منتشر شده از طریق اعضای جهاددانشگاهی را نشان می دهد که در مقایسه با ایران بیشتر است. براین اساس بیشترین مقدار میانگین استناد به هر سند جهاد دانشگاهی به ترتیب مربوط به حوزه های موضوعی مهندسی، پزشکی، کشاورزی و علوم اجتماعی است.

نکته قابل توجه آن است که میانگین استناد به هر مدرک علمی جهاد دانشگاهی، در حوزه موضوعی پزشکی تقریباً 6 واحد بالاتر از میانگین کشور است. اختلاف تعداد استنادات در هر مدرک علمی جهاد دانشگاهی با مدارک علمی کشور، در حوزه موضوعی کشاورزی نیز همین اندازه است. این اختلاف در حوزه های موضوعی علوم اجتماعی و مهندسی برابر با 5 واحد است، یعنی مدارک علمی جهاد دانشگاهی در این دو حوزه موضوعی 5 واحد بیشتر از کشور استناد دریافت کرده اند. اما میانگین استناد به هر مدرک علمی جهاد دانشگاهی در حوزه موضوعی هنر و علوم انسانی، دو واحد کمتر از کشور است.

مقایسه شاخص هم تألیفی در عرصه بین المللی

یکی دیگر از نشانه های توسعه در اجرای طرح های علمی - تحقیقاتی و فناورانه، تعریف هدفمند همکاری و مشارکت های علمی با سازمان های معتبر در عرصه بین المللی است که این همکاری می تواند منجر به ایجاد مجرای ورود دانش و دستاوردهای نو علمی به داخل کشور گردد. همچنان که در بند ششم از ابلاغ سیاست های کلی علم و فناوری آمده: توسعه همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام بخش در حوزه علم و فناوری با سایر کشورها و مراکز علمی و فنی معتبر منطقه ای و جهانی به ویژه جهان اسلام همراه با تحکیم استقلال کشور. در این قسمت، به بررسی و مقایسه مقدار هم تألیفی بین المللی جهاد دانشگاهی و ایران خواهیم پرداخت.

نمودار 5، میانگین هم تألیفی بین المللی مدارک علمی ایران با جهاد دانشگاهی را نشان می دهد. براین اساس، میانگین مقدار هم تألیفی بین المللی محققان جهاددانشگاهی، تقریباً 18 واحد بیشتر از میانگین کشور است.

کشورهایی که بیشترین هم تألیفی را با محققان جهاد دانشگاهی و ایران داشته اند. نمودار 6، کشورهایی را نشان می دهد که بیشترین مقدار هم تألیفی را با محققان جهاد دانشگاهی داشته اند. براین اساس، محققان کشورهای آمریکا، انگلستان و آلمان بیشترین مقدار هم تألیفی را با محققان جهاد دانشگاهی داشته اند.

در حالی که براساس اطلاعات نمودار 7، بیشترین مقدار هم تألیفی محققان ایرانی به ترتیب با کشورهای آمریکا، کانادا و انگلستان بوده است. آمریکا و انگلستان، کشورهای مشترک هم تألیفی بین المللی جهاد دانشگاهی و ایران هستند.