خدشه دار شدن احساس گویش وران توسط صداوسیما - واندر هنگر

معاون گروه زبان ها و گویش های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در گفت وگو با خبرنگاران درخصوص پژوهش های محققان زبان ها و گویش های ایرانی و چگونگی حفظ گویش های در حال فراموشی اظهار کرد: خوشبختانه می توان گفت که توجه به گویش ها در ایران حداقل در دهه اخیر خیلی زیاد بوده است، برای مثال ما در فرهنگستان گروهی تحت عنوان زبان ها و گویش های ایرانی داریم؛ یعنی درست است که نام این فرهنگستان، زبان و ادب فارسی است ولی یکی از گروه های آن، گروه گویش های ایرانی است. کتاب های متفاوتی درباره گویش های ایرانی در همین گروه منتشر شده است، برای مثال کتاب هایی در خصوص گویش های استان فارس، خراسان و کتابی نیز درباره گویش لکی در اسکنان در سال گذشته منتشر کردیم.

او سپس درباره پرداختن به گویش های ایرانی در دانشگاه ها گفت: توجه به گویش ها در دانشگاه ها هم خیلی زیاد است و انتها نامه های متفاوتی دراین باره برداشته می گردد. در اسفندماه هر سال نیز روزی به عنوان زبان مادری داریم که هرساله در ایران مراکز متفاوتی همایش هایی را درباره زبان ها و گویش های ایرانی و حتی غیرایرانی برگزار می نمایند.

طامه همچنین درباره آسیب شناسی مطالعات گویشی اعلام کرد: یکی از آسیب هایی که متوجه تحقیقات گویشی در ایران است، این است که مطالعات گویشی خیلی هدفمند و روشمند انجام نمی گردد. هرچند جای شکر باقی است که همین میزان از مطالعات نیز انجام می گردد، اما متاسفانه بخشی از این مطالعات توسط گویش ورانی انجام می گردد که با روش های علمی آشنایی کافی ندارند و به همین سبب ممکن است اشتباهاتی در ثبت و ضبط این گویش ها رخ دهد یا اظهارنظرهایی گردد که پایه و مایه علمی ندارند.

او اضافه نمود: اما آن چه در دانشگاه ها هم انجام می گردد، چنان که باید نیست و برای گروه های زبان شناسی، بیشتر مسائل نظری زبان شناسی مهم است تا حفظ و ضبط این گویش ها.

مجید طامه در ادامه و در پاسخ به سوالی درخصوص صندلی گویش های ایرانی در رسانه ها به ویژه در صداوسیما و همچنین بیان متفاوت و گاهی نادرست زبان ها و گویش ها در برنامه های این رسانه گفت: در صداوسیما خیلی به زبان ها و گویش های ایرانی اهمیت داده نمی گردد و همواره که زبان ها و گویش های ایرانی نمایش داده می گردد، با مایه ای از طنز همراه است که شاید اساسا احساس گویش وران را خدشه دار می نماید؛ البته همه گویش وران این احساس را ندارند اما به هر حال من فکر می کنم وقتی صورت معیار و رسمی را در مقابل یک گونه گویشی قرار می دهند که با طنز همراه است، نتیجه نه تنها مثبت نیست بلکه منفی هم خواهد بود.

معاون گروه زبان ها و گویش های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی اضافه نمود: البته چاره ای هم ندارند، پیدا کردن گویش وری که هم هنرپیشه و هم به آن گویش مسلط باشد، کار خیلی دشواری است، بنابراین وقتی آن بازیگر صحبت می نماید، به لحاظ ویژگی های آوایی هرگز نمی تواند مثل گویش وری که آن گویش زبان مادری اوست، صحبت کند. اما فرهنگستان با صداوسیما همکاری هایی برای ثبت و ضبط گویش ها داشته است و همکاران ما در فرهنگستان به صداوسیما می رفتند و گویش های ایرانی را به صورت علمی و قابل فهم برای همه معرفی می کردند. اما اگر صداوسیما بخواهد کاری را انجام دهد که منجر به حفظ و ضبط گویش ها گردد، راه خیلی طولانی ای پیش رو دارد؛ و چاره ای نیست جز این که هم از گویش وران بومی و هم از متخصصین دعوت نمایند تا هم اهالی آن گویش متوجه اهمیت گویش شان بشوند و هم در عین حال به بی راهه نروند و احساسات قوم گرایی در بین آن ها به وجود نیاید.

این پژوهشگر گویش های ایرانی همچنین درخصوص صندلی و نمود گویش ها در آثار ادبی در سال های اخیر اعلام کرد: این که بتوانیم گویش وران را تشویق کنیم تا به گویش ها شعر بگویند یا دست کم آثاری مکتوب را به آن گویش ها خلق نمایند، مسلما تاثیر خواهد داشت اما این احساسات باید از درون آن جامعه گویشی به جوش بیاید چون اگر نیرویی از خارج باشد، هیچ وقت آن چنان که باید تاثیر نخواهد داشت. اما شکی نیست که اگر بتوانیم این احساس را بین گویش وران به وجود بیاوریم تا آثار منظوم یا منثوری به آن گویش ها به وجود بیاورند و به گویش های شان جنبه مکتوب بدهند، اهمیت دارد.

طامه سپس با اشاره به کوشش هایی در زمینه خلق آثار ادبی به گویش های ایرانی گفت: برای مثال سعی نموده اند نظام نوشتاری ای را برای گویش سمنانی به وجود بیاورند و خیلی از علاقه مندان به گویش سمنانی هم به این گویش شعر گفته اند و آثاری نیز منتشر شده است. درخصوص گیلکی نیز نظام نوشتاری جدیدی را بر اساس خط الفبای فارسی برای این گویش تعریف نموده اند و بین گیلک ها هم این احساس وجود دارد که به گیلکی شعر بگویند. درمورد بلوچی هم حالا نظام نوشتاری خاص خودشان را دارند و آثار ادبی زیادی هم از گویش بلوچی باقی مانده است. درخصوص کردی هم همین رخ داده است؛ آثار مکتوب از آن ها داریم و نظام نوشتاری خاص خودشان را نیز به کار می برند.

او در انتها با توصیه ای خطاب به گویش وران اعلام کرد: گویش وران از به کار بردن گویش شان ذره ای احساس شرم ننمایند و با سربلندی گویش شان را به کار ببرند، در عین حال همواره به زبان فارسی نیز فکر نمایند چون آن چه باعث وحدت و اشتراک تمام اقوام ایرانی می گردد، زبان فارسی است. در عین توجه به گویش خودشان، زبان فارسی را هم به کار ببرند چون این نعمتی است که خداوند به آن ها داده که در آن واحد دو زبان را یاد بگیرند؛ یکی گویش مادری شان و دیگری زبان فارسی. دست کم احساس شان باید نسبت به این دو یکسان باشد.