آرمان شهر از متون الهام بخش در شکل دهی به اروپای مدرن است - واندر هنگر

برای سفر به تور اروپا با بهترین کارشناسان مشورت کرده و بهترین برنامه سفر را انتخاب کنید.

ترجمه داریوش آشوری از یوتوپیا اثر سر تامس مور، که اکنون ویراست دوم آن با حروفچینی تازه و بازبینی و بازخوانی متن از لحاظ سبک ترجمه، در نشر آگه منتشر شده است، پیشنهاد دهنده یکی از جذاب ترین معادل ها برای یک اصطلاح لاتین در زبان فارسی بود. چنان که داریوش آشوری در پیشگفتار ویراست تازه ترجمه اش گفته است: این کتاب در ترجمه فارسی آرمان شهر نام دارد. این ترجمه از عنوان اصلی آن در خاتمه کار ترجمه آن به ذهن من رسید و آن را ذیل عنوان یوتوپیا برای آن گذاشتم. اما مرحوم علی رضا حیدری، مدیر انتشارات خوارزمی در آن موقع، این ترجمه از عنوان را پسندید و آن را نام اصلی کتاب کرد.

چنین بود که با ترجمه کتاب آرمان شهر اثر سر تامس مور، داریوش آشوری یک واژه به ذخیره واژگانی زبان فارسی اضافه نمود. این اولین و آخرین هدیه واژگانی او به زبان فارسی نبود و دست توانای آشوری در زمینه ترجمه که نمود آن را هم در شکل دادن به معادل های بسیار رایجی مانند گفتمان، همه پرسی، رهیافت و... می توان دید و هم در ترجمه کتاب هایی نظیر چنین گفت زرتشت اثر نیچه و شهریار اثر ماکیاولی، ترجمه های او را به آثاری که به خودی خود اثری شاخص در زبان فارسی محسوب می شوند تبدیل نموده است. بخش قابل توجهی از ذخیره فرهنگی ما که به عنوان متون درخشان نثر فارسی شناخته می شوند را مترجمان فراوری نموده اند. از تاریخ بلعمی که ترجمه ای از تاریخ طبری است و کلیله و دمنه به ترجمه نصرالله منشی تا ترجمه عبداللطیف تسوجی از هزار و یکشب، تاریخ ادبیات فارسی مشحون از ترجمه هایی است که به خودی خود چیزی به ذخیره فرهنگی این زبان اضافه نموده اند. در دوران معاصر نیز هستند معدود مترجمانی که چنین نقشی ایفا نموده اند و داریوش آشوری بی شک یکی از آنهاست.

تامس مور که در قرن بیستم با ساخته شدن فیلم مردی برای تمام فصول اثر فرد زینمان، شهرتی فراتر از محافل آکادمیک یافت و با تصویری که آن فیلم از ایستادگی اش بر سر اصول اعتقادی خود ارائه داد، به یکی از شخصیت های نمادین تاریخ تبدیل شد، در کتاب آرمان شهر جامعه ای آرمانی را به تصویر می کشد که همه در آن در امنیت و آسایش زیست می نمایند. کتاب او اثری انتقادی ـ سیاسی ارزیابی شده است که به صورت کنایی به کژکارکردی های زیست بشری می پردازد.

مشهور است که سر تامس مور این کتاب را برای سرگرمی خود نوشته و قصد انتشار آن را نداشته است اما دلیل و انگیزه نوشتن آن هر چه بوده باشد، آرمان شهر به یکی از متون الهام بخش در شکل گیری اروپای مدرن تبدیل شد.

تامس مورد متولد 1477 بود. او در سال 1499 با اراسموس، متفکر نوجوی هلندی، دیدار کرد و این دیدار که در سال های 1505 تا 1506 نیز تکرار شد، نقشی پر اهمیت در حیات فکری مور داشت. او و اراسموس برای اضافه نمودن بر چیرگی خود در زبان های لاتین و یونانی و آموختن هنر طنزسرایی و سخنوری دست به ترجمه چندین پاره از نوشته های لوکیانوس، هزل نویس یونانی در سده دوم مسیحی، زدند که حاصل کارشان در 1506 در پاریس نشر شد. (15)

مور از سال 150 به دربار هنری هشتم پیوست و در سال های اولیه فعالیت، به عنوان یکی از معاونان کلانتر در شهر لندن، به چهره ای محبوب میان مردم تبدیل شد. او در سال 1513 نوشتن کتاب تاریخ شاه ریچارد سوم را شروع کرد که بعدها به عنوان نخستین شاهکار تاریخ نویسی انگلیسی شهرت یافت و به ویژه بر شکسپیر و نمایش نامه ریچارد سوم او تاثیر فراوانی گذاشت.

کتاب آرمان شهر مور در سال 1516 منتشر شد. او نوشتن کتاب را حین یک مسافرت مرتبط با عقد قراردادهای بازرگانی، در بلژیک و در سال 1515 شروع نموده بود.

او کتابش را به زبان لاتین و خطاب به اومانیست ها و اهل سیاست نوشته بود و آنان از این کتاب به خوبی استقبال کردند.

آرمان شهر از دو کتاب تشکیل شده است. به گفته آشوری: کتاب یکم تحلیلی ست خرده بین و دادخواستی پرشور بر ضد وضع اجتماعی و مالی حاکم بر اروپا و به ویژه انگلستان. کتاب دوم روایتگر بهترین وضع اجتماعی است، چنان که در جزیره ای در کرانه دنیا نو دیده شده است. او در کتاب دوم، به جامعه ای آرمانی می پردازد که شیوه زندگانی آن نه تنها خوش ترین بنیاد را برای جامعه متمدن می گذارد، بلکه جامعه ای است که تا بشر پابرجاست، پایدار خواهد ماند. این جامعه در جزیره ای واقع شده است که پایه گذارش در اصل آن را از یک قاره جدا نموده و نظام و سامانی یکسره عقلی و به قاعده و حساب شده به آن بخشیده است. به همین دلیل از شرور و فسادهای جامعه های دیگر در امان است. مور به دقت نظام سیاسی، راه و روش زندگی اجتماعی، آدب خوراک و پوشاک، زناشویی، اقتصاد، جنگ آوری و دیگر امورشان را توضیح می دهد.

مهم ترین وجه جامعه آرمان شهر یا یوتوپیا ساخت اشتراکی آن و نبودن مالکیت خصوصی در آن است. بر این پایه بعضی از متفکران چپ و از جمله کارل کائوتسکی مور را پیشرو اندیشۀ کمونیسم دانسته اند. اما جامعه کمونیستی او رنگ و بویی دینی نیز دارد و برخلاف بسیاری از یوتوپیاهای کمونیستی پیش از خود، خانواده را اساس جامعه قرار می دهد. خانواده تک همسری، پدرسالارانه و گسترده و فراوریگر، سنگ بنای هرم اجتماعی یوتوپیا است. مور هر خانواده را یک واحد مالی و زیستی می داند.

در واقع این کتاب کنایه ای به کشور انگلستان در قرن شانزدهم میلادی هم هست که مردم در آن به شدت درگیر جنگ بودند و فقر و فساد بیداد می کرد.

نویسنده با نفی چنین جامعه ای، تصویری خارق العاده از جامعه آرمانی موردنظر خودش ارائه می دهد و با نگاهی وسیع اما انتقادی، سازمان های مالی، اجتماعی و سیاسی آن دوره انگلستان را زیر سؤال می برد.

این کتاب به قدری تأثیرگذار بود که توانست در نگرش رهبران نهضت های مذهبی با گرایش های سوسیالیستی آلمان همچون لوتر و نیکلااشتورک و توماس مونترز تأثیر زیادی بگذارد.

بر جلد کتاب، علاوه بر نام آشوری، نام نادر افشارنادری نیز به عنوان مترجم ذکر شده است. آشوری درباره روند همکاری خود با افشارنادری در ابتدای کتاب چنین گفته است: علت این که این کتاب کوچک نام دو مترجم را بر خود دارد آن است که دوست عزیز از دست رفته من، نادر افشار نادری، کمر به ترجمه آن بسته بود اما بدعهدی روزگار امانش نداد تا آن را تمام کند و من بنا به وظیفه محبت آمیز و به قصد به انجام رساندن نیت او، آن را تمام کردم. انگیزه واقعی من در این کار جز این نبوده و در شروع رغبتی خاص به ترجمه این کتاب نداشته ام.

آشوری در این کتاب بعد از گذری بر زندگی تامس مور و کتاب او و ارائه ترجمه رساله یوتوپیا، در پیوست کتاب نیز نوشتاری درباره ماکیاولی و تامس مور به عنوان پیغام آوران دنیا مدرن آورده شده است.

انتشارات آگه، ویراست جدید کتاب آرمان شهر نوشته تامس مور را با ترجمه داریوش آشوری و نادر افشارنادری، در 1100 نسخه و 189 صفحه با قیمت 25 هزار تومان در سال 1398 منتشر نموده است.

منبع: خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)