کرونا و خرافه نحسی 13 فروردین - واندر هنگر

ایسنا:در تقویم رسمی کشور روز 13 فروردین به عنوان روز طبیعت نامگذاری شده است هر چند در بین عموم مردم با عنوان سیزده به در شناخته می شود که بخشی از آیین و سنت نوروز به شمار می آید. ایرانی ها بعد از دو هفته جشن و تعطیلی نوروز، در سیزدهمین روز فروردین به دل دشت و صحرا می زنند و در کنار خانواده و فامیل، دوستان و آشنایان اوقات خوشی را می گذرانند.

البته سال جاری به دلیل گستردگی ویروس کرونا، برگزاری سنت سیزده به در ممنوع و به همه شهروندان ایرانی توصیه شده است که به منظور مراقبت از جان خود و دیگران در خانه بمانند. شاید این قرنطینه های خانگی روشی برای زیر سئوال بردن خرافات درباره نحسی روز 13 فروردین باشد.

بنابر معتقدات عامیانه ایرانیان در اثر قاجار، در روز سیزدهم فروردین احتمال داشت؛ خانه ها ویران شود بنابراین برای در امان ماندن از خطرات این روز و برای محافظت از خود در برابر اتفاقات شوم احتمالی در سال جدید، نخستین سیزدهم هر سال را از خانه بیرون می رفتند و به گردش و نشاط می گذراند تا آن نحسی و بلا را از خود، خانه و شهرشان به در نمایند.

به گفته سجاد آیدنلو نویسنده مقاله سابقه و سبب برگزاری سیزده بدر و سنت های ایرانی، احتمالاً در اعتقاد به نحس بودن عدد 13 و روز سیزدهم، 12 تایی بودن شمار برج های فلکی در نجوم قدیم و بعضی اخبار و احادیث دینی به ویژه در عصر قاجار که روز سیزدهم ماه های ایرانی را شوم و بد دانسته؛ تاثیر داشته است.

البته باید به این نکته توجه کرد که در باورهای زرتشتی، روز سیزدهم فروردین، نماد هزاره سیزدهم بوده که در باورهای ایرانی زمان سرانجام عمر 12 هزار ساله دنیا و شروع ویرانی و نابودی است، بنابراین رو سیزدهم فروردین، نگران نماینده و منحوس دانسته می شد.

البته این باور وجود دارد که سابقه سیزده به در به ایران باستان می رسد و علت اصلی چنین روزی آن است که مردم نه برای جشن و سرور بلکه برای برگزاری مراسم دینی و خواندن دعا و نیایش به بیرون از شهر می رفتند.

نبرد ایزد باران با دیو خشکسالی

البته روز 13 فروردین، روز نبرد ایزد باران با دیو خشکسالی نیز دانسته می شود. می دانیم در ایران باستان تمامی روزهای ماه نام مخصوص خود را داشتند. 13 فروردین ماه، تیشتَر یا ایزد باران نامیده می شد. برای همین هم ایرانیان باستان که عادت داشتند برای نوروز، هفت نوع قلعه شامل گندم، جو، نخود، لوبیا، ارزن، عدس و ماش را در سینی های عظیم سبز می کردند؛ در روز سیزدهم فروردین، سبزه ها را به آب روان می سپردند.

در مقاله سیزده به در؛ پیروزی اسب سفید بر اسب سیاه نوشته علی جلالی آمده است: تیشتر در منابع زرتشتی ایزد باران دانسته شده است که پدید آورنده آب ها، رودها، دریاچه ها و دریاها، درهم شنماینده جادوگران و پاسدار آریایی هاست که بیشتر به صورت اسبی سفید و زیبا با گوشه های طلایی وارد دریا می شود و در آنجا با اپوشه دیو خشکسالی که در قالب اسبی سیاه و ترسناک تجلی می یابد؛ روبه رو می شود. این دو سه روز می جنگند که بر اساس باور ایرانیان باستان، باید برای تیشتر قربانی می دادند او پیروز شود تا آنها دچار خشکسالی نشوند.

سابقه سیزده به در

سابقه سیزده به در از جمله مباحثی است که اتفاق نظر درباره آن وجود ندارد اما به گفته سجاد آیدنلو اخیرترین متنی که به سیزده به در اشاره نموده به دوره قاجار برمی شود و تا قبل از این دوره متن مکتوبی وجود ندارد که به به طور مستقیم به سنت سیزده به در اشاره نموده باشد.

نکته پراهمیت آن است که در دوره قاجار علاوه بر خاطرات ناصرالدین شاه در سفرنامه های نویسندگان ایرانی و خارجی اشاره شده است که سیزده به در با جدیت و اهتمام بالا از سوی مردم و دربار اجرا می شده و مردم در این روز حتما برای گردش و تفریح به باغ ها و تفرجگاه ها می رفتند و بر این باور بودند که باید برای دور شدن از نحسی این روز، حتما باید خانه خود را ترک نمایند و با حضور در طبیعت از شومی سال جدید در امان بمانند.

در دهه ها و سال های اخیر به دنبال رواج عقل گرایی در جوامع از جمله ایران، این تفکر که روز 13 فروردین نحس است؛ تغییر نموده و گروه های مختلف جامعه بیشتر برای خوشگذرانی و تفریح سنت سیزده به در را اجرا می نمایند تا بهانه ای باشد برای دورهمی، خوردن آش رشته و کاهو و سکنجبین و بازی های گروهی و پایکوبی های محلی.

سال جاری کرونا فرصت دورهمی و تفریح سیزده به در را از ایرانی ها گرفت اما بستری برای زیر سئوال بردن خرافه نحس بودن 13 فروردین فراهم کرد. چون این روز زمانی نحس می شود که بدون توجه به توصیه های پزشکی وارد طبیعت شویم و دورهمی تشکیل بدهیم و جان خود و دیگران را به خطر بیاندازیم. کرونا فرصتی را فراهم کرد تا شعر ابوالقاسم حالت را تکرار کنیم که

سیزده نحسی ندارد/نحسی از رفتار توست

هر زیان کاید به بار/از زشتی رفتار توست