از زیره و رازیانه تا چای و گل گاوزبان - واندر هنگر

از زیره و رازیانه تا چای و گل گاوزبان

تبادل نظر با دکتر محمدحسین صالحی سورمقی درباره دمنوش های ترکیبی

اگر سری به سوپرمارکت ها بزنید حتما در قفسه مربوط به چای، انواع خشک، تی بگ و حتی سایر دمنوش ها را خواهید دید. امروزه فراوری چای کیسه ای و انواع گیاهان معطر به صورت تکی یا ترکیبی بسیار باب شده است.

در رابطه با نحوه فراوری، درست بودن مصرف چای و دمنوش های کیسه ای و اینکه آیا خواص آنها بر هم تاثیرگذار است یا نه، سوالاتی را از دکتر محمد حسین صالحی سورمقی، متخصص فارماکوگنوزی و استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران پرسیدیم که می خوانید.

جناب دکتر! این روزها به علت کمی وقت و مشغله زیاد، مصرف چای و دمنوش های کیسه ای بسیار رواج پیدا نموده است. آیا چای کیسه ای کیفیت چای اصیل ایرانی را دارد؟

در واقع، چای کیسه ای از پودر و خاکه چای درست شده است که حتی گاهی با کیفیت نیست و کافئین آن استخراج شده ولی برای آنکه به سرعت رنگ بدهد، به آن رنگ و طعم مصنوعی می زنند. اینکه می بینید چای کیسه ای در کمتر از یک دقیقه قرار گرفتن در آب جوش، رنگ غلیظی پیدا می نماید به این معنی است که به آن رنگ مصنوعی اضافه نموده اند. خود چای را وقتی دم می کنیم خیلی طول می کشد تا یک رنگ کمرنگ بدهد. عطر چای های معطر هم هیچ کدام مربوط به خود چای نیستند زیرا بعد از جداسازی پودر چای و افزودن رنگ و طعم به آن، آنها را بسته بندی و وارد بازار می نمایند.

در خصوص سایر دمنوش ها چطور؟ آیا به آنها هم رنگ و طعم اضافه می گردد؟

گیاهانی مانند نعناع برای آنکه مواد معطر با ورود به آب جوش زود استخراج گردد، برگ یا قسمت های موردنظر را پودر نموده و در کاغذهای مخصوص می ریزند. زیرا هر چه گیاه ذراتش ریزتر باشد آب سریع تر در آن نفوذ می نماید و ماده معطر استخراج می گردد ولی دمنوش هایی غیر از چای چون اصولا خودشان بو دارند، کمتر دارای رنگ و اسانس مصنوعی هستند. البته این دمنوش ها باید مدت زمان بیشتری در آب جوش بمانند تا اسانس شان استخراج گردد.

این زمان بیشتر یعنی چقدر؟

بین 5 تا 10 دقیقه.

بعضی از دمنوش ها شامل چند گیاه مخلوط هستند، آیا خواص این گیاهان بر هم تاثیر منفی نمی گذارد؟

نه در همه موارد. بعضی از این گیاهان از قدیم با هم مخلوط می شدند. تجربه نشان داده که این مخلوط می تواند اثرات تقویت نماینده داشته باشد ضمن اینکه مخلوط کردن، سبب می گردد بعضی عوارض جانبی هم کم یا حذف گردد. فرض کنید یکی از تجارب خوب ایرانی ها این است که لیموعمانی و گل گاوزبان را با هم مخلوط می نمایند. این کار سبب می گردد دم نموده مزه بهتر و رنگ زیباتر پیدا کند و خاصیت آرام بخش آن قوی تر از هر دو گیاه به تنهایی گردد. اما اگر بدون مطالعه بخواهیم گیاهان را با هم مخلوط کنیم، ممکن است ترکیبات شان با هم تداخل داشته باشد و عوارض جانبی شان زیاد گردد یا حتی مخلوط کردن آنها سبب از بین رفتن بعضی خواص یا ایجاد یک سمیت جزیی یا شدید گردد. بنابراین بدون تجربه نمی توانیم خودمان گیاهان را با هم مخلوط کنیم و به مصرف برسانیم.

آیا نوشیدن روزانه دمنوش ها می تواند عوارضی در پی داشته باشد؟

این موضوع بستگی به نوع دمنوش دارد. بعضی از دمنوش ها مانند زیره و رازیانه را هر روز روزی 5 تا 10 گرم می توانیم مصرف کنیم. اما گل گاوزبان را نمی توان هر روز مصرف کرد چون باعث بالا یا پایین رفتن فشارخون یا دیگر فاکتورهای خونی می گردد. دمنوش هایی مانند زیره، رازیانه و گشهم اسانس دارد مصرف روزانه آنها بدون اشکال است. اما سایر دمنوش ها باید مورد آنالیز قرار گیرند. اصولا باید روی بسته بندی دمنوش ها نوشته شده باشد چه اندازه و به چه شکل مصرف شوند و توجه مصرف نمایندگان به این نکات الزامی است.

به نظر شما، مصرف دمنوش ها به شکل کیسه ای بهتر است یا به شکل فله ای؟

اگر دم کردن به نحوی باشد که ماده موثری وارد آب گردد تفاوتی ندارد که کیسه ای مصرف کنیم یا فله ای ولی هر چه گیاه به شکل خرد و پودرشده باشد، بهتر است و مواد آنها بهتر استخراج می گردد. از میان دمنوش ها تنها چای است که پودر آن کیفیت پایین تری دارد و اگر زیاد دم بکشد مواد تلخ آن بیشتر می گردد و مزه اش تغییر می نماید و زمینه یبوست فراهم می گردد.

جناب دکتر! لطفا برای هواداران آیس تی هم شرح دهید آیا مصرف چای به این شکل صحیح است و خواص آن در این صورت تغییر خواهد نمود؟

در دهه های گذشته به طور آزمایشگاهی

روش های مختلف مصرف چای مورد آنالیز قرار گرفته است. یعنی ما فرآورده های قدیمی را داریم به نام دم نموده یا جوشانده یا خیسانده. اینها اشکال دارویی و سنتی هستند که اولین بار جالینوس نزدیک به 800 سال پیش آنها را به صورت علمی جدا و به نام داروسازی جالینوسی یا گالینیکال پایه گذاشت. این اشکال هم اکنون از نظر علمی ثابت شده و مورد قبول اند و در این میان، چای دم نموده اثرات خوبی دارد اما اگر چای جوشانده گردد، بو و مزه اش تغییر نموده و خاصیت یبوست آور پیدا می نماید. اینکه ما مواد گیاهی را در چه شرایطی و کدام قسمت شان را در حلال استفاده کنیم، بسیار مهم است. معلوم نیست چای هایی که امروزه بسیار مد شده، (مثل آیس تی) در صورت مصرف به این شکل چه قسمتی از آن استخراج می گردد و ماده استخراج شده چه فوایدی برای مصرف نماینده دارد. مگر اینکه در شرایط آزمایشگاهی آزمایش کنیم و اثرات آن را بسنجیم. خوشمزه یا خوش رنگ بودن کافی نیست. همان طور که اگر چای به شکل جوشانده مصرف گردد می تواند مضر باشد. ممکن است اگر به شکل خیسانده یا سرد هم مصرف گردد اثرات مضری داشته باشد بنابراین ضروری است کمیت و کیفیت این روش به طور علمی مورد آزمایش قرار گیرد.

منبع:www.salamat.com

منبع: راسخون