جهنم دره یکی از منطقه ها دیدنی استان اردبیل به شمار می رود - واندر هنگر

در فاصله 20 کیلومتری جنوب مشگین شهر در استان اردبیل و دامنه های سبلان، دره ای عمیق محصور با صخره های بزرگ و کوچک وجود دارد و رودخانه خیاوچایی همانند اشک چشم کوهساران از لابلای آن فریادکنان میگذرد.

به جهنم دره، شیطان دره نیز گفته می گردد اما به همان مقدار که در ورود به این دره صخره های خشک و خشن معنی و مفهوم همان نام ها را تداعی می نماید، طراوت و ترنم رودخانه خلاف آن را ثابت می نماید و شاید همین نغمه سرایی رودخانه باعث می گردد که پویندگان طبیعت دامنه سبلان و علاقمندان به حیات وحش سرمست آواز رود شده و بی خیال مسائل احتمالی، مسیر دره را می پیمایند.

راه جهنم دره از مسیر روستای موئیل مشگین شهر میگذرد و به گفته اهالی این روستا، بجز در فصل زمستان که به دلیل برودت شدید هوا قندیل های یخی در دو طرف رود از دره ها و صخره ها آویزان می گردد، مسیر ورود به دره از روستا تا پایان در بهار و تابستان بسیار تماشایی و مجذوب نماینده است.

وجه تسمیه و طبیعت جهنم دره

ریش سفیدان روستای موئیل مشگین شهر می گویند که هر کسی نمی تواند وارد جهنم دره گردد و رفتن تا پایانی آن به خاطر فراز و فرود بسیار، سستی خاک زیر پا در بعضی مسیرها، جریان کند و تند آب رودخانه و صخره هایی که مانع می شوند، بخصوص برای افراد عادی آسان نیست.

آنها به گردشگرانی که برای رفتن به جهنم دره به روستای موئیل می آیند، پیشنهاد می نمایند که فقط کوهنوردان حرفه ای و حداقل با تجربه وارد این معرکه شوند و افراد عادی با صرف داشتن علاقه به کوهستان و دره های پر پیچ و خم، این زحمت را به جان نخرند و خود را به سختی نیاندازند.

روزگاری نه چندان دور، جهنم دره محل گذر اسب ها و گله های عشایر منطقه بوده و اکنون نیز گهگاه این مسیر صعب العبور به همین منظور مورد استفاده قرار میگیرد اما بی شک، عشایر سختکوش و پربرکت دامنه های سبلان سرفراز نخستین کسانی بوده اند که جهنم دره را شناخته و پی به بهشت پنهان در آن برده اند.

بزرگان عشایر می گویند که هنوز هم ایلات و قبایل عشایر برای رفتن به ییلاق های مرتفع مانند آیقار، تندیرلی و هازامیغ از دره های سبلان و بخصوص امتداد 13 کیلومتری جهنم دره عبور می نمایند و آهنگ زنگوله شتران و صدای گله هایشان در سینه کوه ها و صخره ها می افتد و می پیچد.

کوهنوردان را میتوان دومین گروه انسانی برشمرد که برای صعود به قله های کسری، هرم و جنوارداغ (کوه گرگ) سبلان از این حوالی عبور می نمایند و شاید یکی از بخش های لذت بخش و تسکین دهنده مسیر جهنم دره چشمه های آب گرم متعدد مسیر باشد که به مدد حرارت اعماق سبلان از دامنه های آن می جوشد.

رودخانه خیاوچای یا به اصطلاح محلی (خیوچای) با طول 50 کیلومتر به عنوان یکی از سرشاخه های مهم رودخانه قره سو پس از گذر از کوههای هزارمیخ، آیی قاری و دلی آلی جنوار داغی به دره عریض و طویل روستای موئیل می ریزد و پس از عبور از جهنم دره به قره سو می پیوندد و در تامین آب شرب روستاهای مجاور نقش بسزایی دارد.

آبشار گورگور نیز که علاقمندان به عکسبرداری و تصویربرداری و سلفی بگیران با دل و جرات را به خود جلب می نماید، در مسیر همان رودخانه و نقطه تلاقی آن با بلندی های دره قرار گرفته و این رودخانه مهمترین زیستگاه قزل آلاهای خال قرمز در استان اردبیل است.

حیات وحش جهنم دره

جهنم دره طبیعتی بکر و دست نخورده دارد و انسان، هنگام قدم زدن در طبیعت آن تصور می نماید در وسط نقاشی پر آب و رنگ حضور دارد که از همه سو تحت تاثیر رنگهای متنوع قرار گرفته و این دره بهشتی و جهنمی از نظر حیات وحش نیز تنوع خاصی دارد.

براساس آنالیز ها و مشاهدات محیط بانان استان اردبیل، جهنم دره زیستگاه دائمی حیواناتی از قبیل قوچ و میش، آهو، خرس قهوه ای و خاکستری، گراز، بز سفید طوق دار، کفتار و پرندگانی همانند عقاب و شاهین است و ماموران محیط زیست انتظار دارند علاقمندان به طبیعت و کوهنوردان، در حین استفاده از زیبایی های جهنم دره، حریم حیات وحش و آرامش آنها را نیز در نظر داشته باشند و از افروخته ماندن آتش و رها کردن زباله در دشت ها و کوهستان های آن اجتناب نمایند.

برو به جهنم!

این عبارت یا جمله پرسشی کدام جهنم دره بودی را بسیار شنیده ایم و نقل قول هایی نیز درباره کسانی که به پایانی جهنم دره مشگین شهر رفته و بازنگشته اند وجود دارد اما شاید مدرکی برای اثبات این ادعا وجود نداشته باشد و بیشتر برگرفته از طبیعت تا حدودی خشن و سخت همان دره است که این ذهنیت را در اذهان ایجاد نموده است.

در شهرستان خوی استان آذربایجان غربی نیز دره ای با همین نام وجود دارد؛ بنابراین نام جهنم دره بیش از آنچه معرف محتوا و ماهیت آن باشد، نمایانگر ظاهر زیبا و سخت آن است وگرنه عامل خاصی انسان را در محدوده های آن تهدید نمی نماید.

اما هر چه باشد، معروفیت اردبیل در کنار عسل و صنایع دستی و اماکن تماشای و تاریخی اش، به سردسیر بودن این استان است و جهنم دره نیز بخاطر زمستان های سرد، قندیل های یخی را به نمایش میگذارد و برترین وقت سفر به آن فصل های بهار و تابستان است.

به گفته ساکنان اطراف جهنم دره، پاییز این منطقه انباشته از مهم غلیظ و سخت گذر است به نحوی که چند قدم بیشتر دیده نمی گردد و در اوایل بهار نیز بعضی نقاط آن پوشیده از یخ است و از این رو زمین لغزنده و کوهساران مه گرفته شاید چنگی به دل گردشگران نزند و در چنین شرایطی به وجود راهنمایان و بومی ها احتیاج خواهد بود.

هر چه باشد این تضادی که بین قندیل های یخی آویزان از صخره ها در زمستان و در کنار آن آب گرم های جوشان از دل بعضی صخره ها وجود دارد، معنای بهشت و جهنم را تداعی می نماید و این سوژه دلربا هم برای نقاشان و تصویربرداران و هم برای طبیعت گردان و شاعران ارزش تماشا دارد، حتی اگر ریزه سنگی در کفشی وارد گردد و خاری به پایی بخلد.

گزارش از: عیسی پاشاپور